Jasper en Kostas
Willekeurige gedachte:
Het semi nerveuze neuriën / zuchten dat mensen maken wanneer ze ongemakkelijk tegen niemand in het bijzonder een nonchalante opmerking op de werkvloer maken, waarna geen feedback komt. Gewoon doen alsof je al tegen jezelf praatte, dat is een stuk minder gek..
Alles om je gezicht niet te verliezen. Jij bent namelijk zelfverzekerd. Jij doet lekker wat je wilt. Jij hebt geen bevestiging nodig!
Heb je ooit een project op school of het werk doen falen; vriend of familie teleurgesteld, of heftiger.. ben je beschuldigd van moord of doodslag? In dit artikel verkennen we het fenomeen ‘verantwoordelijkheid’. Eerst door te kijken naar wat de oorzaken kunnen zijn voor iemand om op een bepaalde manier te reageren, en vervolgens op meer filosofische aard. Is schuld toekennen wel rechtvaardig?
Ieder mens heeft overtuigingen; bepaalde verwachtingen van het leven en van zichzelf. Al deze verwachtingen worden op verschillende manieren ervaren en de gevoelens die hier bij spelen lopen enorm uiteen. In een welvarende samenleving groeien we op met bepaalde normen en waarden om onze verwachtingen bij te stellen en ons correct te laten reageren op situaties. Deze waarden geven ons een gevoel van structuur, goed en fout. Wanneer iemand een moord pleegt is het vrij redelijk om te denken dat de moordenaar in kwestie liever een andere weg had gekozen. De meeste mensen vinden een actie als moord op het eerste gezicht onbegrijpelijk. Meestal wordt daarom ook naar een motief van de dader gezocht. Deels om er achter te komen of nieuw gevaar voorkomen kan worden, deels om een passende straf te bepalen, en ook deels om gedupeerden sluiting te geven.
Als de dader een motief / scenario heeft dat geloofwaardig overkomt en waar met een bepaalde mate begrip voor kan worden getoond (bijvoorbeeld het veel voorkomende ‘crime passionel’), zal een rechter inzien dat strafvermindering gerechtvaardigd is. Hierbij ligt het vooral aan hoe levendig en herkenbaar de situatie voor derden is. Hoe meer men gemiddeld in eenzelfde situatie op dezelfde manier zou reageren, hoe minder hoog de straf uitvalt. De dader moet er voor zorgen dat de rechter zich herkent in hem.
Externe factoren belangrijk
De factoren die meespelen lopen uiteen; slechte jeugd, milieu, genen, huidige omstandigheden. Hoewel men twist over het belang van keuzes die in het verleden zijn gemaakt, stamt het meeste uiteindelijk voort uit externe factoren. Het is een domino effect. De dader heeft geen invloed op de omgeving in zijn jeugd, zijn genen en aanleg voor instabiele psyche. En het lijkt mij meer dan redelijk dat deze onderdelen een groot deel uitmaken van iemands keuzes in zijn leven.
Over het algemeen kunnen we dus aannemen dat een groot deel van ons leven door externe zaken wordt bepaald. Het motief van de dader wordt dus voornamelijk ondersteund door omstandigheden waar hij geen invloed op heeft. Maar wat dan met dat laatste restje cruciale informatie; de innerlijke motivatie, de vrije wil?
Motief is de ‘Vrije Wil’..?
Als je zover gaat dat genen bepalen hoe je reageert op een situatie; waarom bepalen zij dan niet alles in het geheel? Je wil ontstaat vanuit jezelf; en onszelf definiëren we vaak als onze hersenen. Sommige mensen voegen hier graag een ziel aan toe, of een connectie met een andere dimensie. Mocht je daar in geloven, worden in je ziel dan je keuzes gemaakt? Wordt daar dan beredeneerd wat goed is en wat slecht? Wat doen onze hersenen er dan nog? Als onze ziel zulke complexe zaken zou kunnen regelen zouden hersenen enkel het aansturen van ons lichaam beheersen, maar denkactiviteit wordt ook gemeten wat je zou moeten laten twijfelen of de ziel, mocht deze al bestaan, iets met complexe aardse keuzes te maken heeft; hier trek ik dan ook een grens in dit artikel.
Goed, onze identiteit en keuzes worden dus bepaald door onze hersenen. Iedere ‘vrije wil’ die zou kunnen bestaan, zou zich hierin moeten bevinden. Zowel mensen als vele andere dieren hebben hersenen, waarbij bijvoorbeeld apen en olifanten vrij complexe structuren kennen. Hebben zij een vrije wil, of zijn het gewoon ingewikkelde ontwikkelde instincten en processen? Als we de evolutie theorie mogen geloven zijn wij allen ontstaan uit primitieve organismen. Door de jaren heen overwonnen organismen die per abuis geavanceerdere overlevings- en voortplantingssystemen kregen. Hierdoor reageerden ze beter op (onverwachte) situaties. Op een gegeven moment werden deze systemen zo complex dat moeilijk te herleiden is waar bepaalde keuzes van een organisme vandaan komen, maar een aantal simpele basis instincten zijn blijven bestaan (bijv. vecht / vlucht gedrag). Ander gedrag is minder goed te voorspellen. Dit betekent niet dat deze organismen een vrije wil hebben, dit betekent enkel dat het proces zo verstrengeld is met oorzaken en gevolgen, dat wij niet kunnen achterhalen wat tot wat leidt.
Mensen zijn niet anders dan complexe organismen. Wij hebben een hele hersenstructuur om ons op situaties te laten reageren; we zullen niet goed kunnen herleiden waar een actie vandaan komt, maar dat betekent niet dat deze geen verklaarbare oorzaak heeft. Onze ‘wil’ is een door duizenden minuscule oorzaken aangedreven motor die ons lichaam coördineert bepaalde handelingen te verrichten of dingen te denken / te zeggen. De ‘vrij wil’ is dan naar mijn idee ook een illusie. Fenomenen als ‘bewustzijn’ en ‘interne gedachten’ zijn dan ook een bijkomend proces om de coördinatie van het lichaam te ondersteunen.
Verantwoordelijkheid..
Oke, geen vrije wil dus. In principe is hierbij alles een ‘externe factor’, omdat het brein voortkomt uit de genen en je genen ook al vaststaan bij je geboorte. Dat betekent dat het motief van een dader compleet bestaat uit zaken waar hij geen invloed op heeft. Wat op zijn beurt weer vaststelt dat iemand verantwoordelijk houden voor zijn daden niet rechtvaardig is. De persoon in kwestie kan ten slotte niets doen aan zijn acties. Een derde had in zijn schoenen exact hetzelfde gedaan, als je ‘zijn schoenen’ beschouwt als zijn gehele situatie, inclusief genen en dus hersenen.
Verantwoordelijkheid als concept blijft bestaan, maar is dan in definitie niet meer dan het woord ‘oorzaak’; op dezelfde manier als dat de winter oorzaak is voor sneeuw. Een dader kan verantwoordelijk blijven voor een moord; maar ethisch gezien is schuld is een concept wat misschien wel van tafel geveegd kan worden.
Dat we gevaarlijke mensen opsluiten blijft logisch, gevaar moet geisoleerd worden en buiten de maatschappij blijven. Maar hoe we naar criminelen kijken zou ethisch gezien moeten veranderen. Zij zijn niet verantwoordelijk voor hun daden in ethische zin, zij zijn hun daden omdat zij niet anders kunnen.
Stof tot nadenken voor de toekomst van ons rechtensysteem en tevens onze gevoelens van schuld en zingeving. In hoeverre hoef jij je nog schuldig te voelen als je weer eens een grote fout maakt in je leven?
De dood. Afschrikwekkend. Vreselijk. Alleen al het concept doet mensen in angst grijpen naar een mes om er direct een einde aan te maken. Het afwachten is nog het ergst; hoe lang heb je nog en wie is de volgende?
Maar waarom zijn we zo panisch? Als het eenmaal zover is weet je er niets meer van. De manier waarop je vergaat is een tweede, dat kan nog wel eens gruwelijk en mensonterend zijn, achja, maar de dood zelf..? Misschien begrijp ik mensen wel verkeerd, misschien zijn ze inderdaad vooral bang op het scenario vooraf aan het moment. Toch, de heerlijke rust die je er na mag ervaren zal het toch wel waard zijn me dunkt. Beter nog, het ervaren van niets. Na een leven lang dag en nacht prikkels opvangen is het toch haast euforisch om te beseffen dat je er ook een keer aan kunt ontsnappen.
Begrijp me niet verkeerd, het leven kan best aangenaam zijn en is het zeker waard om uit te leven als je in een goede setting verkeert. Je mag het leven rekken, verlengen, uitsmeren tot zolang je wilt, zover onze technieken het toestaan, maar dat het uiteindelijk eindig is.. heerlijk.
Duidelijk is in ieder geval dat het hele principe ‘overlijden’ zwaar over rated is. We gaan allemaal dood en zien het als een soort dramatische stop van ons bestaan, of geloven in een soort voortzetting in andere vorm. Ik kan me niet voorstellen waarom de dood veel enger is dan in slaap vallen. Zeker als je al een lange lijdensweg doormaakt. Ik noem maar, ziekten, pijn, marteling, psychische narigheid of in het algemeen doelloos leven. Daarom pleit ik voor het vieren van het overlijden. Alsjeblieft niet met een soort tergend vrolijke begrafenis, dat lijkt te veel op een feest, en dat is wat te veel contrast met die eeuwige rust. Plus, ik ben geen fan van grote sociale gatherings. Maar blij voor iemand zijn die eindelijk het voor ons bekende bestaan verlaat moet toch kunnen. We zijn toch niet zo zelfzuchtig dat we iemand zijn rust niet eens meer gunnen. Gewoon een kaartje naar de nabestaanden:
‘Van harte met het overlijden van jullie geliefde dochter, dat ze maar zalig onbestaand mag zijn in het niets’.
Ze zeggen dat zelfmoord een egoïstische daad is van de pleger, maar eigenlijk is het egoïstischer dat de omstandelingen geen begrip kunnen of willen tonen voor een dergelijke definitieve keus.
Eigenlijk is het een egoïstische keus voor beiden, maar wat is het nut van leven voor anderen?
Een gesprek draait enkel om de afsluiting. Het begin is matig belangrijk, het midden boeit absoluut niet, het is de afronding die de communicatie succesvol maakt.
Een lach die juist getimed is, een laatste ludieke opmerking die het ‘wij zijn goede bekenden van elkaar’ bevestigd. Dat gevoel dat wanneer je wegfiets het ECHT goed voelt. Voldaan van de oppeppende woordenwisseling.
Pijnlijke momenten als een net-niet-goed-voelende handshake, high five zijn funest. Evenals oogcontact wat steeds net op het verkeerde moment uitblijft. Door elkaar praten is ook een echte killer. Je kunt alles redden door op het laatste moment een goedkeurend gegrinnik te laten horen waaruit blijkt dat je de hele situatie snapt en het compleet logisch is. Je staat er boven en je laat de ander weten dat het goed zit. Erg leuk is dan ook wanneer de ander dit tevens niet begrijpt of hier niet op in gaat. Boem! Je poging gaat in rook op.
Als er iets moois bestaat in het leven, dan is het met recht de verwondering.
Ik zou willen zeggen ‘nieuwsgierigheid’, maar dat activeert mensen tot de meest bizarre en nare dingen, dus liever de passieve emotie die de mens als observant het leven en zichzelf in wankelheid doet plaatsen.
Het kwetsbare en fragiele. Twijfel aan jezelf en je werkelijkheid. Vergeet nooit dat je bestaan een onzekere bron is van observaties en mysterieuze inwendige processen.
Nooit en te nimmer zal je zeker kunnen zijn van je zogeheten waarheid, en dat is mooi. Blijf het bestaan bewonderen.
Waar je ook heen gaat, je ontloopt het leven en de realiteit niet tot de dood.
Je kunt niet tegelijk zowel de spontane filosoof als de stabiele thuishaven zijn.
En een stabiele filosoof of spontane thuishaven heb je ook zo weinig aan.
En je blijft het maar proberen. Een set met regels die afbakenen hoe je het leven door kan, hoe je voor altijd veilig het juiste zal doen.
Elk voorbeeld valt te breken.
Elke situatie bevat talloze valkuilen.
Zelfs moreel geweldige prestaties zijn binnenste buiten te keren met de juiste verscheurende perspectieven.
Je doet maar wat.
Motivatie, motivatie! Waar haal jij je motivatie vandaan? Hoe knip je die aan, elke ochtend weer, elke middagdip weer, elke after-diner-dip weer..
Het leven bestaat uit een stroom van inkakkers en opkikkers; geleefd door onze hormonen touren we door. Waar begint het, waar houdt het op? Waarom willen we zo graag? Nee, even geen logische verklaringen dit keer, gewoon even niet. Enkel gevoelsmatige en zweverige antwoorden a.u.b. Weg met de beredenering. Welkom complete nonsens, complete wollige en warme nonsens. We willen zo graag omdat onze geest snakt naar kunst, liefde en eenheid. Het gevoel er bij te horen, merken dat je iets nieuws ervaart, verrassing, alles. Avondrood met lui op bed liggen doezelen tot de inspiratie toeslaat en je het moet uiten in een schilderwerk. Zachte, melancholische tonen, afgewisseld met de verstrooidheid van een neurotisch klassiek pianostuk. Het is gestoord! Het is gestoord! Maar ook zo bewonderenswaardig.
Woelen in je eigen bad van lamlendige verstandsverbijstering.